Niekwestionowany autorytet

Edmund Wnuk-Lipiński był niekwestionowanym autorytetem w polskiej socjologii – nie tylko socjologii polityki. On autoidentyfikacji z socjologią polityki unikał i nakreślił program znacznie szerszej subdyscypliny socjologii, którą nazwał socjologią życia publicznego.

prof. Jacek Raciborski

Kluczowe jej zagadnienia przedstawił w książce pod tym właśnie tytułem, która ukazała się w prestiżowej serii ,,Wykłady z Socjologii” redagowanej przez Piotra Sztompkę. Novum w jego podejściu stanowi widzenie życia publicznego jako kształtowanego przede wszystkim od dołu, przez działających aktorów indywidualnych i zbiorowych. Aktorzy ci działają w ramach instytucjonalnych ograniczeń, ale to nie oznacza braku podmiotowości i wolności a wraz z tym nie znosi ich odpowiedzialności za działanie. I właśnie fascynowało go właśnie owo działanie i w jego konsekwencji zmiana społeczna, zwłaszcza zmiana radykalna. Poczucie społecznej podmiotowości widział też Wnuk-Lipiński jako najważniejszy warunek pojawienia się i okrzepnięcia społeczeństwa obywatelskiego. Dorobek z lat 90. wprowadził go do międzynarodowej czołówki badaczy transformacji ustrojowej w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

Inny problem, który Edmund Wnuk-Lipiński badał z wielkim sukcesem to problem kondycji współczesnego państwa narodowego i jego perspektyw. Wykazał jak bardzo nierealistyczne są nadzieje na bezpaństwowy porządek światowy i projekty ładu demokracji kosmopolitycznej. Bardzo oryginalne jest jego wskazanie na dwa błędy popełniane przez rzeczników tych koncepcji: błąd socjologiczny i błąd antropologiczny. Ten pierwszy polega na ignorowaniu związanych z państwem narodowym mechanizmów integracji społeczeństw, w szczególności wzorów wartości, układów zbiorowych sensów i wierzeń, a także kanałów ich międzygeneracyjnej transmisji. Błąd antropologiczny zaś wyraża się m.in. w przesadnych oczekiwaniach wobec jednostki co do chęci i możliwości jej zaangażowania w życie publiczne i w niedocenianiu kłopotów tożsamościowych jednostki w sytuacji, gdyby miała zostać wyrwana z ram społeczeństwa zorganizowanego w państwo narodowe.

Dorobek Edmunda Wnuk-Lipińskiego będzie cytowany przez dziesięciolecia dzięki temu, że jest oryginalny, ale także dzięki temu, że odnosi się do procesu transformacji ustrojowej o epokowym znaczeniu.

Wojciech Przybylski | Edmund Wnuk-Lipiński (1944-2015)

Res Publica Nowa  

Redakcja Res Publiki Nowej