Europa
Świat
To koniec rosyjskich paliw kopalnych w Słowacji
28 października 2025
Skala ingerencji w procesy demokratyczne rośnie na całym świecie – od Bukaresztu i Tbilisi po Waszyngton i Brukselę. Politycy i liderzy dostrzegają skalę ingerencji w demokrację, co mobilizuje państwa i organizacje międzynarodowe do opracowywania strategii przeciwdziałania temu zjawisku.
Podczas serii dyskusji na wysokim szczeblu w Bratysławie, Budapeszcie i Pradze, decydenci i liderzy społeczeństwa obywatelskiego zastanawiali się, w jaki sposób Europa Środkowa może lepiej zwalczać dezinformację i chronić demokrację.
W historycznej decyzji rumuński Trybunał Konstytucyjny unieważnił pierwszą turę wyborów prezydenckich w związku z zarzutami o ingerencję Rosji. Odtajnione dane wywiadowcze, ujawnione przez prezydenta Klausa Iohannisa, wskazywały na skoordynowaną rosyjską kampanię wspierającą skrajnie prawicowego Călina Georgescu za pośrednictwem TikToka i Telegramu. Mimo zadeklarowania braku wydatków na kampanię, Georgescu wyłonił się jako faworyt w głosowaniu 24 listopada i miał zmierzyć się z prounijną kandydatką Eleną Lasconi z partii Związek Ocalenia Rumunii w drugiej turze wyborów.
Decyzja sądu o unieważnieniu wyników i zobowiązanie rządu do przygotowania nowych wyborów wywołało debatę, jak przeciwdziałać zagranicznej propagandzie, nie naruszając procesów demokratycznych. Sama Lasconi skrytykowała unieważnienie stwierdzając, że chociaż „rosyjska propaganda” jest poważną kwestią, należy się nią zająć z uwzględnieniem ram działania systemu wyborczego lub woli narodu rumuńskiego.
Podobnie, reelekcja Mai Sandu w Mołdawii w zeszłym miesiącu została przyćmiona ostrzeżeniami o „masowej ingerencji” ze strony Rosji i podmiotów krajowych, mimo że Sandu uzyskała 55% głosów. Zarzuty manipulacji pojawiły się również w spornych październikowych wyborach w Gruzji, nasilając obawy o rosnące wpływy Moskwy w Europie Wschodniej.
Te incydenty przesunęły walkę z dezinformacją i manipulacją na szczyt agendy politycznej UE. Planowana legislacja, w tym „Europejska Tarcza Demokracji”, mają zapewnić bardziej stanowcze reakcje na podobne ingerencje. W ostatnich zamkniętych spotkaniach zorganizowanych przez Visegrad Insight w Bratysławie, Budapeszcie i Pradze wzięli udział decydenci, eksperci i liderzy społeczeństwa obywatelskiego, aby omówić podwójne zagrożenia związane z ingerencją zagraniczną, jak i krajową. Autorzy omawiali kluczowe wnioski i rekomendacje płynące z policy briefa Visegrad Insight „Tarcza dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego: Przeciwdziałanie złośliwym podmiotom zagranicznym i krajowym”, który ma na celu współkształtowanie przyszłej „Europejskiej Tarczy Demokracji”.
Zgodnie z zarzutami dotyczącymi zarówno zagranicznych, jak i krajowych szkodliwych działań podczas ostatnich wyborów, głównym zaleceniem było rozszerzenie zakresu rozumienia manipulacji i ingerencji zagranicznej (Foreign Information Manipulation and Interference – FIMI) o krajowe zagrożenia niedemokratyczne. Ta propozycja została zaakceptowana w całym regionie. W tym przypadku, Demokratyczna Manipulacja Informacjami i Zakłócanie Procesów Demokratycznych (Democratic Information Manipulation and Interference, DIMI) pozwala na bardziej klarowne zrozumienie problemu, w szczególności w przypadku Mołdawii i Rumunii.
Dyskusje pokazały, jak UE i lokalni aktorzy mogą wzmacniać media, organizacje pozarządowe oraz budować zaufanie publiczne do demokracji.
Budapeszt: Poprawa komunikacji strategicznej i finansowania społeczeństwa obywatelskiego
Uczestnicy zamkniętego spotkania w Budapeszcie podkreślili dwie kluczowe kwestie: wzmocnienie ram komunikacji strategicznej (stratcomm) i usprawnienie mechanizmów finansowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego (CSO) i organizacji pozarządowych.
Skrytykowali mało stanowczą reakcję UE na lokalne kampanie dezinformacyjne, które niesłusznie oczerniały Ursulę von der Leyen, węgierską opozycję oraz ogólnie Radę i Parlament UE. Billboardy i reklamy, opłacane przez rząd lub media powiązane z rządem, rozpowszechniały dezinformację na temat ukraińskich uchodźców, a także przedstawiały fałszywie narracje na temat „pokojowych rozwiązań”. Kampanie te zdominowały przestrzeń publiczną bez znaczącej reakcji ze strony UE.
Aby temu zaradzić, proponowali tworzenie przekazów emocjonalnie angażujących i dostosowanych lokalnie, które nie tylko obalają dezinformację, lecz także promują wartości demokratyczne.
Uczestnicy wezwali również do uproszczenia dostępu do funduszy UE, podkreślając potrzebę bardziej elastycznych mechanizmów wspierania prodemokratycznych wysiłków organizacji społeczeństwa obywatelskiego.
Bratysława: Wspieranie niezależnych mediów na Słowacji
Sesja w Bratysławie skupiła się na słowackim krajobrazie medialnym. Eksperci zauważyli, że kampanie powiązane z rządem, takie jak „Szanuję odmienne opinie”, podważają zaufanie do wiarygodnych mediów.
Ponieważ 76% Słowaków postrzega dezinformację jako zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego, eksperci dyskutowali o tym, w jaki sposób UE może lepiej wspierać niezależne media, umiejętność korzystania z mediów i rozumienia ich treści i przejrzyste finansowanie jako podstawowe narzędzia w walce z dezinformacją.
Kilku ekspertów wskazało platformy mediów społecznościowych, takie jak Facebook i X, jako źródła dezinformacji w słowackim społeczeństwie. Uczestnicy zgodzili się, że unijna ustawa o usługach cyfrowych – mająca na celu zwalczanie skutków dezinformacji na dużych platformach internetowych – miała niewielki wpływ na słowacką mediasferę oraz wezwali do większego nadzoru UE nad tymi platformami.
Praga: Zwalczanie dezinformacji bez jej wzmacniania
Uczestnicy zamkniętego spotkania w Pradze rozmawiali o obalaniu dezinformacji bez jednoczesnego wzmacniania fałszywych narracji. W centrum uwagi znalazły się przypadki dezinformacji dotyczącej takich tematów jak wojna Rosji z Ukrainą, migracja i konflikt izraelsko-palestyński. Eksperci podkreślili, że walka z dezinformacją wymaga starannego sformułowania treści, by nie legitymizować szkodliwych narracji.
W obliczu zbliżających się wyborów uczestnicy wyrazili również obawy dotyczące trwałości programów umiejętności korzystania z mediów i rozumienia treści w Czechach.
Niektórzy eksperci podkreślali sukces kampanii na rzecz umiejętności korzystania z mediów, zauważając znaczny postęp wśród starszych obywateli, niegdyś uważanych za grupę demograficzną najbardziej podatną na dezinformację. Niemniej jednak, długoterminowe finansowanie i wsparcie polityczne uznano za niezbędne do utrzymania tych inicjatyw.
Kluczowe zalecenia
W trzech miastach pojawiły się dwa powtarzające się tematy:
- Skoordynowana komunikacja strategiczna: Ujednolicona strategia UE z emocjonalnie rezonującym, lokalnie istotnym przekazem ma kluczowe znaczenie dla przeciwdziałania dezinformacji i budowania zaufania publicznego.
- Szybkie reagowanie: Szybkie działania przeciwko dezinformacji i złośliwym reklamom są niezbędne, zwłaszcza na Węgrzech i w Słowacji, gdzie opóźnienia pozwalają złośliwym podmiotom zdominować narrację.
Zalecenia te mają na celu wzmocnienie demokratycznej tarczy UE przed dezinformacją i wspieranie bardziej odpornej Europy Środkowej. Kliknij tutaj, aby pobrać A Shield for CSO: Przeciwdziałanie złośliwym podmiotom zagranicznym i krajowym.
_
Photo by Mika Baumeister on Unsplash
_
Tekst ukazał się w języku angielskim 10 grudnia 2024 na Visegrad Insight.
Jest to jeden z trzyczęściowej serii artykułów analizującej, w jaki sposób Europa Środkowo-Wschodnia może wzmocnić zaufanie obywatelskie, odporność demokratyczną i gotowość wojskową w obliczu rosnących wyzwań w zakresie bezpieczeństwa i ingerencji zagranicznej. Seria ta opiera się na spostrzeżeniach z zamkniętych spotkań ekspertów zorganizowanych przez Visegrad Insight w połowie listopada w stolicach państw Grupy Wyszehradzkiej, które zgromadziły decydentów, liderów społeczeństwa obywatelskiego i przedstawicieli mediów w celu omówienia strategii ochrony demokracji.
_
Galan Dall jest redaktorem prowadzącym Visegrad Insight. Ma bogate doświadczenie redakcyjne w pracy wydawniczej, między innymi w CultureScapes i Cities Magazine, a także w pisaniu dla LSE IDEAS Think Tank Ratiu Forum i redagowaniu różnych publikacji GLOBSEC. Studiował na Uniwersytecie Wisconsin w Madison, koncentrując się na skrzyżowaniu polityki Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Europy Środkowej, ze szczególnym uwzględnieniem zwalczania dezinformacji i promowania praw osób LGBTIQ +, kobiet i mniejszości.
Dajemy do myślenia
Analizy i publicystyka od ludzi dla ludzi. Wesprzyj niezależne polskie media.
