Ukraina: raport tygodniowy Visegrad Insight

Nasza siostrzana redakcja Visegrad Insight w specjalnym wydaniu swojego cotygodniowego raportu przynosi najświeższe informacje o sytuacji na Ukrainie. Oto najważniejsze z nich.

Pomoc dla Ukrainy

• Odrzutowce mają zostać włączone do pomocy wojskowej UE dla Ukrainy – donosi AFP, cytując Josepa Borella.
• Państwa członkowskie Unii Europejskiej zgodziły się w niedzielę 27 II na odblokowanie 450 mln euro na zakup broni dla Ukrainy.
• Rząd Litwy zatwierdził w środę 23 II wysłanie na Ukrainę międzynarodowej pomocy. W osobnej uchwale, która nie została upubliczniona, Rada Ministrów podjęła również decyzję o dostarczeniu Ukrainie także broni.
• Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski ogłosił, że Ukraina utworzy międzynarodowy legion dla ochotników z zagranicy.
• Polska oferuje amunicję, inteligentne zestawy rakietowe do niszczenia celów powietrznych, a także bezzałogowe systemy zwiadowcze i moździerze. Słowacja dostarczy amunicję i paliwo o wartości 11 mln euro, a Słowenia hełmy, karabiny i amunicję.
• Praga poinformowała w sobotę 26 II, że wyśle 4 tys. moździerzy, a także arsenał 30 tys. pistoletów, 7 tys. karabinów szturmowych, 3 tys. karabinów maszynowych, a także kilkadziesiąt karabinów snajperskich i milion pocisków. Czesi obiecali już Kijowowi 4000 moździerzy o wartości 1,5 mln euro, które nie zostały jeszcze dostarczone. Czesi zgodzili się również na wysłanie broni i amunicji o wartości 8,57 mln dolarów, aby pomóc Ukrainie w obronie przed rosyjskim atakiem.
• Estońskie Ministerstwo Obrony w piątek rozpoczęło kompletowanie drugiego pakietu pomocy dla Ukrainy, zawierającego 25 tys. paczek z suchą żywnością, sprzętem medycznym, wyposażeniem osobistym, amunicją, dodatkową partią rakiet Javelin i amunicją przeciwlotniczą.
• Łotwa przekazuje na Ukrainę ponad 30 ciężarówek z hełmami, suchą żywnością, sprzętem medycznym i lekami, a także 500 ton oleju napędowego dla Sił Zbrojnych Ukrainy. Z kolei Państwowa Służba Bezpieczeństwa oświadczyła, że łotewskie prawo karne nie zabrania Łotyszom w takich okolicznościach walczyć po stronie ukraińskiej jako ochotnicy. Odpowiedzialność karna byłaby możliwa tylko wtedy, gdyby dana osoba udała się na Ukrainę w celu udzielenia wsparcia Rosji – agresorowi, co oznaczałoby podważenie niepodległości i integralności terytorialnej Ukrainy.
• W tym tygodniu wielonarodowa grupa bojowa NATO zostanie rozmieszczona w Rumunii. Będzie wykonywać wspólne misje i ćwiczyć z wojskiem i samolotami rumuńskich sił powietrznych.
  Rumunia oferuje leczenie rannych w swoich 11 szpitalach wojskowych, a także wysyła paliwo, kamizelki kuloodporne, hełmy i inne „materiały wojskowe” o wartości 3 mln euro.
• Rosyjski atak na Ukrainę potępiły władze Republiki Mołdawii. Spowodował on ogłoszenie tam stanu wyjątkowego. Kiszyniów ogłosił także całkowity zakaz lotów nad swoim państwem i ściśle monitoruje rosyjskie wojska w Naddniestrzu.

Agresja wobec Ukrainy

• Oczekuje się, że Białoruś zostanie wciągnięta do wojny przez Łukaszenkę, który przysiągł wierność Putinowi. W ostatni weekend zadeklarował on zainstalowanie broni jądrowej na Białorusi, wykorzystując sfałszowane referendum jako źródło legitymizacji. Poinformowano również, że oddziały białoruskie przygotowują się do transportu i walki z Ukrainą.

Brak wsparcia

• Węgry nie wysyłają na Ukrainę broni ani amunicji. Viktor Orbán uzasadnia tę decyzję obawami przed użyciem uzbrojonych sił ukraińskich przeciwko mniejszości węgierskiej.

Sytuacja uchodźców

• ONZ poinformowało o ponad 350 tys. uchodźców, którzy w ten weekend przekroczyli już granicę z Polską, Słowacją, Węgrami, Rumunią i Mołdawią.
• Unia Europejska rozważa wprowadzenie dyrektywy o ochronie tymczasowej, dającej uchodźcom prawo do azylu na okres 3 lat bez konieczności składania formalnego wniosku – formalny wniosek w tej sprawie ma zostać złożony 3 marca.
• Polska zapewniła specjalny pociąg medyczny, który będzie działał na zachodniej Ukrainie, w pobliżu granicy z Polską, i transportował pacjentów do Warszawy. Ponadto, Polska zapewnia Ukraińcom bezpłatny transport publiczny w Warszawie. Także pociągi są bezpłatne dla obywateli Ukrainy. Do niedzieli 27 II granicę przekroczyło ponad 200 tys. osób. Z całego kraju napływają informacje o ludziach oddających krew, oferujących schronienie i transport, żywność i inne formy wsparcia.
• Do południa 27 II, 47 tys. Ukraińców schroniło się w Rumunii, z czego 25 tys. pozostało, a 22 tys. zdecydowało się na tranzyt. Organizacje non-profit, firmy i osoby prywatne podjęły inicjatywy mające na celu pomoc uchodźcom – dostawy żywności, zakwaterowanie, transport, artykuły pierwszej potrzeby, wsparcie i pomoc dla zwierząt domowych.
• Mołdawia jest otwarta na uchodźców z Ukrainy, którzy chcą skorzystać z tranzytu lub szukać schronienia.
• Rumuński minister obrony Vasile Dinku powiedział, że kraj ten jest gotowy przyjąć nawet pół miliona ukraińskich uchodźców.
• Na Słowacji, w ciągu „maksymalnie jednej godziny” od przekroczenia słowackiej granicy, ukraińscy uchodźcy otrzymają schronienie, prawo do pracy, ubezpieczenie zdrowotne i prawo do świadczeń socjalnych.
• Na Węgrzech, dekret z 25 II wyłączył osoby przybywające z Ukrainy z rygorystycznych węgierskich przepisów azylowych, przyznając im tymczasową ochronę. Węgrzy, a także organizacje społeczeństwa obywatelskiego organizują pomoc dla uchodźców.
• Premier Bułgarii Kiril Petkov ogłosił, że jego państwo popiera stanowisko sojuszników z NATO i UE, a przyjmowanie uchodźców bułgarskiego pochodzenia jest priorytetem dla Sofii.
• Słowenia, której premier Janez Janša i jego partia SDS słyną z twardej postawy antyimigracyjnej, jest gotowa przyjąć do 200 tys. uchodźców z Ukrainy – powiedział minister spraw wewnętrznych Aleš Hojs (SDS).
• Estonia zezwala obywatelom Ukrainy na czasowe pozostanie w kraju po wygaśnięciu ich prawa do pobytu. Obywatele Ukrainy, którzy nie posiadają paszportu biometrycznego, mogą teraz wjechać do Estonii bez wizy.
• Łotwa zapewni zakwaterowanie, wyżywienie i inną pomoc obywatelom Ukrainy. W razie potrzeby obywatele ukraińscy mogą wjechać bez dokumentów podróży lub zaświadczeń COVID. Obywatele Ukrainy, którzy chcą zostać i pracować na Łotwie, otrzymają długoterminowe wizy. Oczekuje się, że imigranci z Ukrainy będą mieli prawo do gwarantowanego dochodu minimalnego oraz zasiłku kryzysowego.
• Ukraińcy uciekający przed wojną nie będą musieli ubiegać się o azyl na Litwie, lecz o zezwolenie na pobyt czasowy lub wizę krajową ze względów humanitarnych. Ci, którzy posiadają już tymczasowe zezwolenia na pobyt, nie będą musieli opuszczać Litwy w ciągu trzech miesięcy od wygaśnięcia zezwolenia, ale będą mogli ubiegać się o nie.
• Koleje czeskie wspólnie z polskimi zapewniają pociągi dla Ukraińców, którzy chcą się dostać z Czech na Ukrainę lub w przeciwnym kierunku. Transport będzie się odbywał do Przemyśla, a przejazd jest bezpłatny.
• Gmina żydowska w Mołdawii jest gotowa udzielić pomocy Żydom i obywatelom Izraela z Ukrainy.
• Naczelny rabin Mołdawii powiedział, że jest przygotowany na kryzys i chce pomóc tysiącom osób opuszczającym strefę wojny.

Inicjatywy dyplomatyczne i polityczne

• Wschód Wyszehradzki podpisał list „Le Monde” wzywający do członkostwa Ukrainy w UE.
• Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Josep Borrell powiedział, że Unia Europejska podjęła decyzję o zamknięciu przestrzeni powietrznej dla ruchu rosyjskiego.
• Polska i Litwa otwarcie opowiadają się za przystąpieniem Ukrainy do UE.
• Rząd Rumunii ogłosił, że rozpocznie procedury zmierzające do wycofania się ze zdominowanego przez Rosję Międzynarodowego Banku Inwestycyjnego.
• Rząd czeski również przyspieszy proces wycofywania się z dwóch poradzieckich banków – Międzynarodowego Banku Współpracy Gospodarczej i Międzynarodowego Banku Inwestycyjnego – i wezwie innych członków UE, by uczynili to samo.
• Polska w ramach Rady Europejskiej poparła szeroki pakiet sankcji gospodarczych i politycznych. W szczególności chodzi o zakaz utrzymywania przez rosyjskie elity swoich aktywów na terytorium UE, środki przeciwko odnowieniu rosyjskiego kompleksu przetwórstwa ropy naftowej, zakaz sprzedaży rosyjskim firmom lotniczym części i sprzętu lotniczego.
• Ponadto, Narodowy Bank Polski zatwierdził decyzję o przyznaniu Ukrainie prawie 1 miliarda dolarów.
  Polska reprezentacja piłkarska nie pojedzie na mecz play-off Mistrzostw Świata do Rosji.
• Prezydent Słowacji Zuzana Čaputová i premier Eduard Heger potępili atak Rosji na Ukrainę. Słowacja poparła również sankcje wobec Rosji w Radzie Europejskiej. Ponadto, Bratysława przekazała 100 tys. euro na pomoc Ukrainie.
• Premier Viktor Orbán powiedział, że Węgry wraz z sojusznikami w NATO potępiają atak Rosji. Minister spraw zagranicznych Péter Szijjártó podkreślił, że jego kraj podtrzymuje suwerenność i integralność terytorialną Ukrainy. Orbán powiedział, że jego kraj powinien pozostać poza konfliktem, ponieważ najwyższą wartością dla jego rządu jest bezpieczeństwo węgierskich obywateli.
• Węgry przyłączyły się do sankcji Rady Europejskiej. Jednocześnie, jak podaje CNN, Budapeszt był jedną z czterech europejskich stolic, które nie poparły natychmiastowego odłączenia się Rosji od systemu SWIFT. W nocy z niedzieli na poniedziałek (27/28 II) Orbán powiedział, że nie wyśle broni na Ukrainę, podkreślając, że Węgry pomogą ukraińskim uchodźcom, ale nie będą angażować się w konflikt. Węgry przekazały również Ukrainie 100 tys. litrów paliwa i 28 ton żywności. Tymczasem wspierane przez rząd media i oficjalne placówki rządowe nadal rozpowszechniają narrację, że zjednoczona opozycja na Węgrzech chce wysłać węgierskie wojska na Ukrainę. Orbán jest bardzo zaangażowany gospodarczo w sprawy Rosji, a sposób, w jaki komunikuje się na temat konfliktu, może okazać się kluczowy dla wyników kwietniowych wyborów.
• Praga odwołała swojego ambasadora z Moskwy, zamknęła na swoim terytorium rosyjskie konsulaty, zakazała lotów nad Czechami rosyjskim liniom lotniczym.
• FIFA potępiła inwazję Rosji na Ukrainę, zaproponowała kary dla rosyjskiej drużyny, ale nie wykluczyła Rosji z udziału w kwalifikacjach do Mistrzostw Świata FIFA 2022.
• Bułgarscy socjaliści demonstracyjnie odmówili potępienia rosyjskiej agresji na Ukrainie.
• Słowacja zaoferowała Bratysławę, a Węgry Budapeszt jako neutralny teren do rozmów pokojowych.
• Władze ukraińskie wymieniły również Warszawę jako możliwą lokalizację.
• Import gazu ziemnego przez Ukrainę do Rumunii odbywa się w normalnych warunkach. Nawet jeśli wystąpią przerwy w dostawach, przepływ gazu można łatwo przekierować innymi trasami, jak powiedział dyrektor generalny Transgazu. Podkreślił też, że kraj jest przygotowany na „wszystkie możliwe scenariusze”, przy czym dostawy gazu do Rumunii nie zostaną zakłócone.

Dezinformacja

• Rosyjskie stacje telewizyjne i serwisy informacyjne zostały zakazane na terenie całej UE.
• Czeskie organy ścigania ostrzegają, że publiczne popieranie inwazji Rosji na Ukrainę może zostać zakwalifikowane jako „przestępstwo zaprzeczania, kwestionowania, aprobowania i usprawiedliwiania ludobójstwa” – donosi ambasada Ukrainy w Republice Czeskiej.
• Kilka stron internetowych rozpowszechniających prorosyjską dezinformację w języku czeskim zostało zablokowanych w odpowiedzi na wezwanie czeskich władz do ograniczenia treści usprawiedliwiających agresję i zabijanie cywilów przez rosyjską armię.
• Łotewski urząd ds. radiofonii i telewizji unieważnił pozwolenie na nadawanie rosyjskojęzycznych kanałów telewizyjnych PBK Estonia i PBK Litwa na Łotwie. Jednocześnie UE wprowadziła zakaz nadawania programów RT (Russia Today) i Sputnik w swojej przestrzeni medialnej.
• Litwa zakazała emitowania w kraju sześciu rosyjskojęzycznych kanałów telewizyjnych: Belarus 24, NTV Mir, RTR Planeta, Rossija 24, PBK i TVCI za podżeganie do wojny i propagandę. Niektórym z nich zakazano działalności na trzy lata, innym – na pięć.
• Estoński rząd zdecydował o przekazaniu publicznemu nadawcy ERR dodatkowych środków finansowych w wysokości 1,47 mln euro w tym roku i 2 mln euro w 2023 roku na wsparcie redakcji rosyjsko- i anglojęzycznych kanałów ERR.

Przy tworzeniu raportu współpracowali: Nina Basok, Pavel Havlicek, Merili Arjakas, Radu Albu-Comanescu, Alina Bârgăoanu, Oksana Forostyna, Krzysztof Izdebski, Ognyan Georgiev, Pavel Havlíček, Miles R. Maftean, Maria Ciupka, Tetiana Poliak-Grujić, Wojciech Przybylski, Valdonė Šniukaitė, Galan Dall, Albin Sybera, Jakub Zientala i Edit Zgut.

Partnerem merytorycznym wydania jest kijowski think tank Ukrainian Prism.

Fot. Elena Mozhvilo / Unsplash.

Zapraszamy do lektury najnowszego wydania Res Publiki poświęconego sytuacji na Ukrainie.

Kamil  Jaronczyk

• polityka Europy Środkowo-Wschodniej
• rosja
• wojna na Ukrainie